Πολύ συχνά η παραπομπή σε ένα κέντρο διαταραχών ύπνου-εγρήγορσης έχει να κάνει με την ύπαρξη παθολογικής ημερήσιας υπνηλίας ή/και κόπωσης, πιθανολογώντας ως αιτία αυτών κάποια διαταραχή στην ποιότητα ή στην ποσότητα του ύπνου.
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΥΠΝΗΛΙΑ & ΚΟΠΩΣΗ
ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΝΗΛΙΑ & ΚΟΠΩΣΗ
Ως παθολογική ορίζεται η ημερήσια υπνηλία, όταν παρουσιάζεται μέσα στην ημέρα με την μορφή της υπνηλίας (τάσης για ύπνο) ή της έλλειψης ενέργειας/ενεργητικότητας ακόμη και εάν οι ώρες ύπνου είναι ικανοποιητικές. Ο πάσχων από υπνηλία για να αντιρροπήσει αυτή την κατάσταση καταφεύγει στην (υπερ)κατανάλωση ουσιών που καταπολεμούν την υπνηλία και προάγουν την εγρήγορση, όπως καφέ/τσάι/ενεργειακά ποτά/τσιγάρα ή κάνει σιέστα/naps (μικρούς ύπνους) μέσα στην ημέρα. Από την άλλη, η κόπωση μπορεί να έχει δύο διαστάσεις: την σωματική αλλά και την ψυχολογική. Συχνά η υπνηλία και η κόπωση αλληλεπικάθενται, αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο, όπως πχ στις συναισθηματικές διαταραχές (πχ κατάθλιψη), που η κόπωση είναι σχεδόν πάντα παρούσα χωρίς απαραίτητα να υπάρχει υπνηλία ή από την άλλη πλευρά σε περισπτώσεις “κεντρικού ΄τύπου” υπερυπνίες όπως πχ η ναρκοληψία και η ιδιοπαθής υπερυπνία, όπου κυριαρχεί η υπνηλία.
ΜΗΠΩΣ ΠΑΣΧΩ ΑΠΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΝΗΛΙΑ ή ΚΟΠΩΣΗ;
Αφιερώστε ελάχιστο χρόνο αξιολογώντας την ημερήσια υπνηλία και ημερήσια κόπωση μέσω των κλιμάκων Epworth Sleepiness Scale και Fatigue Severity Scale αντίστοιχα, οι οποίες βρίσκονται στο πεδίο “Ερωτηματολόγια Διαταραχών Ύπνου”.
ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΝΗΛΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΠΩΣΗΣ
Βασική αιτία είναι ο ύπνος μειωμένης ποσότητας (στέρηση ύπνου) και ποιότητας (όταν υποκρύπτεται δηλαδή κάποια διαταρχή του ύπνου).
Δεν υπάρχει “χρυσός κανόνας” όσον αφορά τις ώρες ύπνου, που θα πρέπει να κοιμόμαστε. Έχει αποδειχθεί ότι 7-9 ώρες ύπνου/24ωρο είναι συνήθως ικανοποιητικές, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται λιγότερο ύπνο (short sleepers) ή περισσότερο (long sleepers) για να νιώσουν ξεκούραστοι. Συνεπώς, το ερώτημα που πρέπει κάποιος να θέτει στον εαυτό του είναι εάν ο ύπνος είναι αναζωογονητικός και εάν ξυπνά ξεκούραστος.
Όσον αφορά τις διαταραχές του ύπνου που προκαλούν παθολογική ημερήσια υπνηλία και κόπωση, αυτές είναι:
– Η υπνική άπνοια
– Η αϋπνία
– Τα κινητικά φαινόμενα στον ύπνο (νόσος ανήσυχων άκρων, περιοδικές κινήσεις κάτω άκρων, οι παραϋπνίες κλπ)
– Οι κεντρικού τύπου υπερυπνίες (ναρκοληψία, ιδιοπαθής υπερυπνία)
– Οι χρονοβιολογικές διαταραχές, όπως η μετάθεση ωραρίων κατάκλισης και αφύπνισης (είτε ως καθυστέρηση – κυρίως στους νέους- είτε ως επίσπευση – κυρίως στους ηλικιωμένους-), το jet lag, η εργασία με εναλλασσόεμαν ωράρια (δουλειά με βάρδιες).
Πέραν των διαταραχών του ύπνου, υπάρχουν πολλές παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν ημερήσια υπνηλία ή/και κόπωση. Αυτές είναι:
– νευρολογικές διαταραχές (νευροεκφυλιστικές νόσοι όπως: νόσος Parkinson, νόσος Alzheimer και άλλες άνοιες, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σκλήρυνση κατά πλάκας, μυοπάθειες κλπ).
– ψυχιατρικές διαταραχές, όπως συναισθηματικές διαταραχές (κατάθλιψη, άγχος), ψυχώσεις κλπ
– ενδοκριολογικές διαταραχές (σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδοπάθεια κλπ)
– πνευμονοπάθειες (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια – ΧΑΠ, διάμεσες πνευμονοπάθειες κλπ)
– λήψη φαρμάκων
– παθολογικές καταστάσεις όπως χρόνιος πόνος, αναιμία, έλλειψη βιταμινών.